فرهنگنامه تجارت و داد و ستد، با هدف تصحیح ارزش هاى رفتارى نگارش یافته است.
درآمد این فرهنگنامه، توضیحى کوتاه درباره واژه شناسى تجارت، معناى آن در علم حقوق، پیشینه نظریّه هاى تجارى مدرن و کاربرد واژه تجارت در قرآن و حدیث در تجارت مادّى و معنوى است.
در ادامه کتاب، متن رهنمودهاى پیشوایان اسلام درباره انواع داد و ستد، بازرگانى، احکام، آداب و آسیب هاى خرید و فروش، همچنین توصیه هایى درباره شغل ها و معاملات نکوهیده و مباحثى مرتبط با بازار، قیمت گذارى اجناس، گرانى و ارزانى، با نظمى نو و به طور نسبى، جامع، همراه با تحلیل هاى مورد نیاز در هشت فصل آورده مى شوند:
در فصل اوّل، به جایگاه تاجر و کاسب درستکار، اهمّیت تجارت و برکات مادّى و معنوى آن، آثار زیانبار مادّى و معنوىِ بیکارى و تبیین سهم تجارت در توسعه اقتصادى، پرداخته شده است.
در فصل دوم، معیارهاى کلّى در صحّت و بطلان معاملات و داد و ستدها تبیین شده اند.
فصل سوم، درباره مهمترین احکام تجارت، مانند: رضایت طرفین معامله، کتمان نکردن عیب کالا، کامل دادن حقّ مشترى، رعایت حق و عدل و دورى کردن از حرامخوارى است.
فصل چهارم به تبیین آداب تجارت اختصاص دارد، از جمله: آموختن احکام تجارت، یاد خدا، دعا و طلب خیر کردن از خداوند سبحان، صداقت و راستگویى، رعایت احتیاط در توزین از سوى دو طرف معامله، انتخاب جنس مرغوب و باکیفیت، انتخاب نخستین قیمت پیشنهادى، گذشت و آسان نگیرى در معامله، فسخ کردن معامله فرد پشیمان، اعتدال در طلب روزى، صدقه دادن، یادداشت کردن و ثبت حساب ها، مشورت کردن، شریک شدن با افراد خوشروزى، استعدادیابى خود براى انتخاب شغل، جرئت ریسک کردنِ همراه با تدبیر، انتخاب شهر خود براى اشتغال در صورت امکان، واگذار نکردن معاملات بزرگ به دیگرى و چانه زدن.
در ادامه نیز نمونه هایى از خریدهاى امام على علیه السلام گزارش شده اند و پایان بخش این فصل، تحلیلى درباره احکام و آداب تجارت است.
در فصل پنجم، آفت هاى تجارت و داد و ستد تبیین شده اند، مانند: ناآگاهى از احکام تجارت، دروغگویى، سوگند خوردن بویژه سوگند دروغ، خیانت، رباخوارى، کم فروشى، بازارگرمى کردن براى دیگران، مغبون کردن کسى که اعتماد کرده، فریب دادن، خدا را فراموش کردن، انتخاب سرزمینى که دیندارى در آن جا امکان پذیر نیست، دبّه کردن در معامله، بى انصافى در سود، فروش بر پایه تخمین و بدون اندازه گیرى، گِله کردن از سود نبردن، وارد شدن در خرید و فروش دیگران، تعریف کردن از کالا هنگام فروش و بد گفتن از آن به وقت خرید، رد کردن سود اندک، معامله کردن با افراد بى بخت و بى روزى، معامله کردن با شرابخوار، خرید و فروش در مسجد، عرضه کالا در فاصله میان طلوع فجر تا طلوع خورشید و خارج نشدن براى سفر تجارى در سه شب آخر هر ماه.
فصل ششم به شغل ها و معامله هاى نکوهیده مانند: تجارت مواد غذایى و ارزاق عمومى، سلاّخى، کفن فروشى و نیز فروختن ملک بدون جاى گزین کردن آن، اختصاص دارد. در پایان این بخش، حکمت ناپسندىِ این گونه شغل ها و معامله ها بیان شده است.
فصل هفتم درباره مباحث مربوط به بازار است. در این فصل، نخست احادیثى که بر نکوهش بازار دلالت دارند، گزارش و تبیین مى شوند و سپس مباحثى در موضوع بازار، مانند: ضرورت نظارت بر بازار، رهنمودهایى از پیامبر صلى الله علیه و آله و امام على علیه السلام براى بازاریان، برخورد تند امام على علیه السلام با خیانت کارگزار بازار، و شمارى از احکام و آداب بازار، بیان مى گردند.
فصل هشتم درباره قیمت گذارى کالا و ارزانى و گرانى اجناس است. در این فصل، ابتدا احادیثى که بر نکوهش قیمت گذارى براى اجناس دلالت دارند، گزارش و تبیین مى شوند و در ادامه، احادیثى درباره: نعمتِ ارزانى کالاها، پرهیز از هر اقدامى که موجب گرانى مى شود، مواسات با مردم هنگام گرانى و دعا کردن براى کاهش قیمت ها آورده مى شوند.
