تاریخ تحلیلی اسلام در برگیرندهٔ مطالبی دربارهٔ سه دورهٔ مهم تاریخی است: 1. عصر پیش از نبوت و زمینه های ظهور اسلام؛ 2. عصر نبوت و تکامل مقررات؛ 3. عصر اهل بیت(ع)، خلفای راشیدین و مذاهب اسلامی. بنیادهای شریعت اسلام، در این سه مقطع تاریخی شکل گرفت و اسلام در قامت دینی جهانی در تاریخ تمدن بشر پدیدار شد.
این کتاب با توجه به سودمندی روایت و قایع تاریخی در عصر حاضر به سامان رسیده است؛ ازاین رو پیراستن خرافه از تاریخ، ریشه یابی اختلاف میان مذاهب اسلامی و تحلیل مشترکات تاریخی فِرَق اسلامی، محتوای عمدهٔ این کتاب را تشکیل میدهد. نویسنده کوشیده است با حفظ احترام همه مذاهب اسلامی و شخصیت های محوری آن ها، داوری حوادث و شخصیت های تاریخ اسلام را بر عهدهٔ خوانندگان بگذارد.