اماکن مذهبی هر یک متناسب با خاستگاه معرفتی خود، تروج دهنده گفتمان متفاوتی از باورهای دینی می باشند. در دوره قاجار به دلیل کشاکش عناصر تجددخواه و سنت خواه و استفاده ابزاری از باورهای مذهبی، اماكن مذهبی نقش مؤثری در هدایت خیزش های فكری و سیاسی در جامعه ایفا نمودند. این پژوهش پس از بیان گزارشی توصیفی از اماكن مذهبی تهران، به تحلیل و بررسی تاریخی و كاركرد این اماكن در دو عرصه دینی و سیاسی پرداخته است. در این دوره اماكن مذهبی به ویژه مسجدها محل برگزاری مناظرة علما با بدعتگزاران دینی، خرافه زدایی از مناسك دینی، آشناساختن کارشناسان دینی با مطالبات و مسئولیتهای اجتماعی، پاسخگویی به شبهه ها، مبارزه با استبداد، حفاظت از مصلحان اجتماعی و دینی و حتی محلی امن برای صیانت از مظاهر هنری تمدن اسلامی ـ ایرانی بوده اند.