ظهور، گسترش و تمایز اندیشه های هر یک از فرق اسلامی علاوه بر اسباب ویژه، معلول عوامل مشترکی است که در یک فرایند تدریجی و متأثر از یکدیگر به وقوع پیوسته اند. شناخت اجمالی اندیشه های هر یک از فرق اسلامی را هر چند میتوان با آگاهی از بسترها و عوامل تاریخی و فکری ویژة آن فرقه به دست آورد؛ اما آگاهی دقیق و جامع آنگاه میسر است که زمینه ها و عوامل عام و مشترکی که در پیدایش تمامی فرقه ها سهیم است، مورد بررسی قرار گیرند. رسالت اصلی این نوشتار، پاسخ گویی به یک دسته از پرسش هایی است که در نهایت چگونگی بسر و گسترش فرهنگ تشیع و چگونگی پراکندگی آن درمیان گروه های مختلف و نیز نوع نگرش و تعامل آن ها با یکدیگر را نشان می دهد.