ابن ابی الحدید معتزلی، به عنوان شارح نهج البلاغه بخش عمده ای از کتاب خویش را به مباحث تاریخی اختصاص داده است. او در دوره ای از تاریخ اسلام می زیست که جامعه اسلامی ، به دلیل تهاجم مغول، بخشی از میراث علمی خویش را از دست داد. کتاب شرح نهج البلاغه عملاً منتقلکنندة داده های تاریخی پیشینیان به صورت روشمند به ادوار بعدی می باشد و همچنین دربردارندة نوعی تفکر حاکم بر جهان اسلام است که خواهان وحدت شیعه و سنی در آن دوران بود.
این اثر بر اساس اهمیت تاریخی شرح نهج البلاغه می کوشد تا تاریخ نگاری ابن ابی الحدید را با توجه به بینش و روش تاریخی او بررسی نماید و زوایای پنهان تأثیرگذار در اندیشه تاریخی ابن ابی الحدید را روشن نماید.